Δε χρειάζεται ούτε τραπουλόχαρτα ούτε κρυστάλλινη σφαίρα.
Ο 62 ετών πολιτικολόγος Μπρους Μπουένο ντε Μεσκίτα στηρίζεται στα μαθηματικά, για να προβλέψει τα γεγονότα που μπορούν να αλλάξουν το μέλλον. Εχει εκτελέσει πάνω από 2.000 προβλέψεις, οι περισσότερες σχετικά με τη διεθνή πολιτική. Η ανάλυση των προβλέψεών του για την Ευρωπαϊκή Ένωση αποκάλυψε ότι είχε πέσει μέσα στο 97% των περιπτώσεων. Ο Μπρους Μπουένο ντε Μεσκίτα δεν είναι μάντης.
Δε γνωρίζει εκ των προτέρων τα αποτελέσματα της κλήρωσης του Λόττο, των εκλογών ή του χρηματιστηρίου. Δεν κάνει προβλέψεις για τυχερά παιχνίδια ή εκδηλώσεις στις οποίες εμπλέκονται χιλιάδες άνθρωποι. Είναι περισσότερο ειδικευμένος σε καταστάσεις των οποίων η επίλυση εξαρτάται από την απόφαση ενός μικρού αριθμού πρωταγωνιστών και των πιθανών συμφωνιών μεταξύ τους.Μπορεί να προβλέψει την έκβαση ενός πολέμου, την αλλαγή στην εξουσία ή να εκτιμήσει τις πιθανότητες να κερδίσει κάποιος μια δίκη με περιθώριο ακρίβειας της τάξης του 90%.
Ειδικός της CIA. Επί τρεις δεκαετίες, ο Μπουένο ντε Μεσκίτα, ανεξάρτητος σύμβουλος και καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (ΗΠΑ), έχει αναπτύξει ένα πληροφορικό μοντέλο, για να προβλέπει το αποτέλεσμα σε καταστάσεις όπου το ένα μέρος προσπαθεί να πείσει το άλλο και εξετάζονται όλες οι επιλογές πάνω στο τραπέζι.
Στη λίστα των πελατών της συμβουλευτικής εταιρείας του με την επωνυμία Mesquita Roundell περιλαμβάνονται αρκετές από τις εταιρείες που το περιοδικό Fortune έχει συμπεριλάβει στις 500 μεγαλύτερες των ΗΠΑ. Έχει επίσης εργαστεί από τη δεκαετία του 1980 για τη CIA, επειδή, σύμφωνα με μια αποχαρακτηρισμένη έκθεση αυτής της υπηρεσίας, είχε διπλάσιο ποσοστό επιτυχίας από τους άλλους αναλυτές.
"Με τη βοήθεια της θεωρίας παιγνίων, ο Μπουένο ντε Μεσκίτα εξετάζει την πιθανότητα να αναπτύξει πυρηνικά το Ιράν."
Πώς το καταφέρνει; Χρησιμοποιεί τις εξισώσεις της θεωρίας παιγνίων, την οποία διατύπωσε τη δεκαετία του 1950 ο νομπελίστας Οικονομικών Τζον Νας, η ζωή του οποίου αποτέλεσε το θέμα για την ταινία Ένας υπέροχος άνθρωπος (2001). Αυτός ο τομέας των εφαρμοσμένων μαθηματικών προβλέπει ότι, σε καταστάσεις στρατηγικής σημασίας,η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι γενικά προβλέψιμη, καθώς όλοι κάνουμε ό,τι κρίνουμε καλύτερο για τα συμφέροντα μας.
«Εάν θέλουμε να κάνουμε μια αποτελεσματική πρόβλεψη, χρειαζόμαστε την επιστήμη», γράφει ο Μπουένο ντε Μεσκίτα στο τελευταίο βιβλίο του "The Predictioneer’s Game, Using the Logic of Brazen Self-Intereste to See and Shape the Future, Random House Trade Paperbacks"
«Πρέπει να αναπαράγουμε τα αποτελέσματα. Έτσι, όχι μόνο προβλέπουμε το μέλλον αλλά επίσης χρησιμοποιούμε αυτή τη γνώση, για να το αλλάξουμε. Για να επηρεάσουμε την ενεργειακή πολιτική, την υγεία ή την ασφάλεια, απαιτείται η χρήση της επιστήμης όχι η κερδοσκοπία. Το μοντέλο λειτουργεί με περίπλοκες διαπραγματεύσεις ή καταστάσεις όπου υπάρχει εξαναγκασμός, δηλαδή ό,τι έχει να κάνει με την πολιτική και ένα μεγάλο μέρος με ό,τι έχει να κάνει με τις διαπραγματεύσεις».
Οι αριθμοί στο προσκήνιο. Η διαδικασία που ακολουθεί για να προετοιμάσει τα πληροφορικά μοντέλα του είναι η εξής: πρώτον, διατυπώνει μια ερώτηση. Για παράδειγμα, θα κατασκευάσει το Ιράν πυρηνική βόμβα; Στη συνέχεια, δημιουργεί μια λίστα με όλους τους ανθρώπους που μπορούν να επέμβουν σε αυτή την υπόθεση και αποδίδει μια τιμή από το 0 ως το 100 σε τέσσερις κατηγορίες: τι αποτελέσματα θέλουν, πόσο σημαντικό είναι για αυτούς το πρόβλημα, μέχρι ποιο σημείο είναι διατεθειμένοι να φτάσουν για να έρθουν σε συμφωνία και πόση επιρροή έχουν.
«Για να προβλέψουμε τα πολιτικά γεγονότα μιας χώρας, δεν είναι απαραίτητο να αποκτήσουμε βαθιά γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού της, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα λαμβάνουν αποφάσεις», λέει ο ειδικός. Και προσθέτει:
«Στην προκειμένη περίπτωση, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τον πρόεδρο των ΗΠΑ, αλλά είναι λάθος να επικεντρωνόμαστε μόνο στην επιθυμία για εξουσία, διότι ο αρχηγός του κράτους δε γνωρίζει πολλά για το Ιράν και περιβάλλεται από συμβούλους που νομίζουν ότι ξέρουν περισσότερα, όπως τον υπουργό Άμυνας.
Όμως και αυτός με τη σειρά του έχει άλλους ειδικούς που τον συμβουλεύουν, για να μπορεί να συμβουλεύει ο ίδιος τον Πρόεδρο. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που επηρεάζουν μια απόφαση, και πρέπει να εξετάζονται όλοι όσοι είναι σε θέση να συμβάλλουν στο τελικό αποτέλεσμα».
"Χρειάζονται λίγες πληροφορίες. Αν όμως δεν είναι αξιόπιστες, το αποτέλεσμα αποτυγχάνει"
Αυτό περιπλέκει τα πράγματα σε μεγάλο βαθμό. Φανταστείτε ένα πρόβλημα με πέντε παίκτες να εμπλέκονται στην επίλυσή του: τον Α, τον Β, τον Γ, τον Δ και τον Ε. Ο Α θέλει να γνωρίζει αυτό που ο Β και ο Γ πιστεύουν για τον Α, και αυτό που ο Δ και ο Ε πιστεύουν για τον Β, και ούτω καθεξής. Στο μοντέλο των παικτών του Μπουένο ντε Μεσκίτα «ζευγαρώνονται» οι παίκτες και συγκρίνονται οι θέσεις τους.
Είναι σημαντικό να προσδιοριστεί, για παράδειγμα, αν ο Α θαυποστηρίξει ή θα απορρίψει την πρόταση «Το Ιράν θα κατασκευάσει πυρηνικά όπλα». Ή αν θα προβάλει μια αντιπρόταση σύμφωνα με τη θέση του Β, καθώς και τις πιθανότητες να κερδίσει την υποστήριξη του Γ, του Δ και του Ε. Ο Β μπορεί να ταυτιστεί με τον Α ή μπορεί να διαπραγματευτεί ή να πει ψέματα, λαμβάνοντας υπόψη με τη σειρά του τους άλλους εμπλεκόμενους.
Μόλις εξεταστούν όλες οι πιθανές αλληλεπιδράσεις, το κάθε μέρος αναλύει τις προτάσεις ή τα αιτήματα που υποβλήθηκαν και αξιολογεί την αξιοπιστία της απειλής. Και τότε μπορεί να αλλάξει τη θέση του. Στο τέλος της διαδικασίας, ο προσομοιωτής υπολογίζει τη γενική θέση όλης της ομάδας και τους αποδίδεται ένας αριθμός από το 1 έως το 100. Αυτό είναι το αποτέλεσμα. Με άλλα λόγια, το μοντέλο προβλέπει τους συνασπισμούς.
Εκατομμύρια σενάρια. «Εάν με πέντε άτομα που εμπλέκονται στη λήψη μιας απόφασης υπάρχουν 120 πιθανές αλληλεπιδράσεις (αυτή του καθένα με τα άλλα τέσσερα άτομα, πολλαπλασι-ασμένη με τις θέσεις των άλλων τριών), όταν ο αριθμός των ατόμων διπλασιάζεται, οι πιθανότητες φτάνουν στα ύψη, στις 3.600.000», διευκρινίζει ο πολιτικός επιστήμονας. «Καθώς τα μοντέλα μου λαμβάνουν υπόψη μέχρι και 200 συμμετέχοντες, χρειαζόμαστε ηλεκτρονικό υπολογιστή».
Το 2009, ο Μπουένο ντε Μεσκίτα ανέλυσε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και το μέλλον του θεοκρατικού καθεστώτος, αποδίδοντας μια τιμή στην πιθανότητα να κατασκευάσουν ατομική βόμβα, να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα συστατικά ή να βασιστούν μόνο σε υλικά που είναι κατάλληλα για έρευνες ή ειρηνική χρήση. Το μοντέλο προέβλεπε ότι στο τέλος του 2010 οι Ιρανοί θα έχουν ικανοποιήσει την εθνικιστική υπερηφάνεια ότι μπορούν να παράγουν αρκετά καύσιμα για να κατέχουν πυρηνικά όπλα, αλλά ότι δε θα καταφέρουν να τα κατασκευάσουν.
Το γράφημα έδειξε ότι, ενώ το 2009 σχεδόν κανένας σε αυτή τη χώρα δεν ήταν υπέρ της βόμβας, δύο χρόνια μετά σχεδόν όλοι οι Ιρανοί υποστήριζαν τις εργασίες για την κατασκευή της. Σημείωσε επίσης ότι η επιρροή του προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ θα μειωνόταν σταδιακά, ενώ αυτή των τραπεζιτών και των πετρελαιοπαραγωγών θα αυξανόταν. Η CIA και το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έχουν ήδη λάβει γνώση όλων αυτών.
«Για την τροφοδότηση του μοντέλου δε χρειάζονται πολλές αρχικές πληροφορίες, αλλά εάν αυτές δεν είναι αξιόπιστες, το αποτέλεσμα αποτυγχάνει», γράφει ο σύγχρονος Νοστρά-δαμος της διεθνούς πολιτικής. Σύμφωνα με άλλους ειδικούς, η ποιότητα αυτών των πληροφοριών είναι το κλειδί της επιτυχίας. «Πού βρίσκουμε ακριβή στοιχεία; Παρ’ ότι μπορώ να τα βρω στο ίντερνετ, συμβουλεύομαι ειδικούς που περνούν τη ζωή τους μελετώντας τους τόπους και τα προβλήματα».
Ωστόσο, ακόμα και οι ειδικοί κάνουν λάθη: οι 27 προβλέψεις του Μπουένο ντε Μεσκίτα σχετικά με το περιεχόμενο του σχεδίου μεταρρύθμισης του νόμου για την υγεία του προέδρου Κλίντον ήταν εντελώς λάθος. Η κύρια πηγή ντοκουμέντων του αποδείχτηκε ότι ήταν ένα ισχυρό μέλος του Κογκρέσου που τον γέμισε ψέματα. Γι’ αυτό, τώρα επεξεργάζεται νέα μοντέλα που λαμβάνουν υπόψη τα σενάρια με ψευδή ή ελλιπή στοιχεία.
Αλλά τις περισσότερες φορές πετυχαίνει διάνα. Μετά τις επιθέσεις της 11ης Μαρτίου του 2004 στην Ισπανία, που έλαβαν χώρα τρεις ημέρες πριν από τις γενικές εκλογές στη χώρα, ορισμένοι αξιωματούχοι ασφαλείας των ΗΠΑ φοβούνταν πως κάτι παρόμοιο θα συμβεί και στη χώρα τους πριν από τις προεδρικές εκλογές, που διεξή-χθησαν το Νοέμβριο. Όπως του ανέθεσε το Πεντάγωνο, ο Μπουένο ντε Μεσκίτα προέβλεψε ότι δε θα γίνει τρομοκρατική επίθεση στις ΗΠΑ. Επίσης προειδοποίησε ότι ο δεύτερος τη τάξει μετά τον Μπιν Λάντεν, ο Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, θα επανεμφανιστεί στα τέλη Νοεμβρίου. Κι έτσι έγινε.
Προβλέψεις για την εξουσία. Και, φυσικά, έχει κάτι να πει και για το μεγάλο ζήτημα της εποχής μας, την κλιματική αλλαγή. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, παρ’ όλο που ο κόσμος πρόκειται να διαπραγματευτεί πιο δραστικά μέτρα για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, οι αποφάσεις δε θα τηρηθούν, γιατί θα αυξηθεί η δύναμη της Βραζιλίας, της Κίνας και της Ινδίας σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
«Η πραγματική δύναμη βρίσκεται στην πρόβλεψη των τάσεων και των γεγονότων στον κόσμο της πολιτικής, τις διεθνείς σχέσεις και τις διαπραγματεύσεις πριν από τις οποίες όσοι παίρνουν αυτές τις αποφάσεις ξέρουν αυτό που θα κάνουν ή πώς θα γίνουν τα πράγματα. Με αυτόν τον τρόπο δεν είναι ακατόρθωτο να δούμε το μέλλον: είναι ένα δοκιμασμένο εργαλείο», υποστηρίζει ο πολιτικός επιστήμονας.
zoomblog
